Haruki Murakami – 1Q84

Επιτέλους ήρθε ο καιρός της Μουρακαμιάδας. Το 1Q84 ήταν ένα από τα πλέον αναμενόμενα βιβλία της χρονιάς σε ολόκληρο τον κόσμο με αποτέλεσμα να γίνει μπεστ σέλερ στη δύση βδομάδες προτού κυκλοφορήσει. Οι φίλοι του καλού συγγραφέα, όπως θα ανέμενε κανείς το περίμεναν πώς και πώς και τα ξένα φόρουμ πήραν φωτιά. Δικαίωσε όμως τις μεγάλες προσδοκίες; Και ναι και όχι. Πολλοί αναγνώστες θεώρησαν ότι θα μπορούσε να είναι και καλύτερο ενώ και οι συνήθως γενναιόδωροι προς το συγγραφέα αγγλοσάξονες κριτικοί διχάστηκαν, με αποτέλεσμα οι γνώμες τους να φάσκουν και να αντιφάσκουν. Ίσως το γεγονός ότι η κυκλοφορία του στην Ιαπωνία είχε πάρει, όταν κυκλοφόρησε πριν από δύο χρόνια, χαρι-ποτερικές διαστάσεις, να τους προδιέθεσε για κάτι το πραγματικά εξαιρετικό, και το τελικό αποτέλεσμα να τους απογοήτευσε.
     Είναι όμως το 1Q84 κάτι το πραγματικά εξαιρετικό; Θα έλεγα όχι. Είναι όμως ένα καλογραμμένο βιβλίο που φωνάζει «Μουρακάμι» και το οποίο μέσω της ιστορίας του μας ταξιδεύει στα γνωστά μονοπάτια της φαντασίας του συγγραφέα. Τα γεγονότα διαδραματίζονται το 1984, σε ένα κόσμο παράλληλο με το δικό μας, τον οποίο μια από τις βασικές πρωταγωνίστριες μετονομάζει 1Q84. Σ’ αυτόν τον κόσμο όλα μοιάζουν τα ίδια με τον κανονικό, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι. Καταρχήν κάποια ιστορικά γεγονότα που συνέβηκαν από δω δεν συνέβηκαν από κει και το αντίστροφο, ενώ οι στολές και τα όπλα των αστυνομικών είναι επίσης κάπως διαφορετικά. Μα το πιο σημαντικό είναι ότι στον 1Q84 υπάρχουν δύο φεγγάρια: το κανονικό και ένα μικρότερο πράσινο.
     Σ’ αυτόν τον κόσμο εισέρχεται φαινομενικά τυχαία η Αομάμι, μια κάπως ιδιόρρυθμη γυναίκα, εκεί γύρω στα τριάντα της, που είναι πλήρους απασχόλησης γυμνάστρια και μερικής απασχόλησης δολοφόνος. Δεν σκοτώνει όμως όποιον κι όποιον, αλλά μονάχα αυτούς που κακοποιούν τις γυναίκες. Και αν και αμείβεται γι’ αυτό, δεν το κάνει για τα λεφτά, αλλά απλά και μόνο επειδή θέλει να καθαρίσει τη γη απ’ αυτά τα καθάρματα. Και στον ένα και στον άλλο κόσμο, η Αομάμι είναι μόνη. Και στον ένα και στον άλλο κόσμο είναι ερωτευμένη μ’ έναν άντρα ονόματι Τέγκο, του οποίου το χέρι κράτησε για μια στιγμή στα δέκα της χρόνια, κάποιον που δεν ξέχασε ποτέ αφού μεγαλώνοντας σ’ ένα εχθρικό περιβάλλον ήταν ο μοναδικός που της συμπεριφέρθηκε με καλοσύνη.
     Ο Τέγκο είναι σήμερα καθηγητής μαθηματικών. Ζει μια συνηθισμένη ζωή, στα όρια της βαρεμάρας. Διδάσκει τρεις ημέρες τη βδομάδα σ’ ένα σχολείο, δουλεύει τα λογοτεχνικά του κείμενα, τα οποία παραμένουν ανέκδοτα και μια φορά την εβδομάδα συναντιέται με την παντρεμένη ερωμένη του και ξεδίνει κάπως. Η ζωή του όμως θα αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη συνταρακτικά όταν ένας εκδότης θα του ζητήσει να ξαναγράψει το βιβλίο μιας δεκαεφτάχρονης κοπέλας που ακούει στο όνομα Φούκα-Έρι. Το κείμενό της είναι άκομψο, σχεδόν παιδικό, αλλά ο μύθος της είναι πολύ δυνατός, κάτι που καθηλώνει τον αναγνώστη. Τώρα ο Τέγκο πρέπει να το ραφινάρει να του δώσει εκείνο το κάτι που χρειάζεται για να το κάνει ευανάγνωστο. Παρά τους αρχικούς του ενδοιασμούς λοιπόν ρίχνεται με τα μούτρα στη δουλειά και τα αποτελέσματα κρίνονται περισσότερο από ικανοποιητικά, καθώς το βιβλίο δεν γίνεται μόνο μπεστ σέλερ, αλλά κερδίζει και το πιο σημαντικό λογοτεχνικό βραβείο της χώρας. Το γεγονός αυτό τονώνει την αυτοπεποίθηση του Τέγκο, αλλά αναστατώνει κιόλας τη μοναχική ζωή του, αφού νέοι άνθρωποι κάνουν ολοένα την εμφάνισή τους γύρω του. Και όσα περισσότερα πάρε δώσε έχει με τον κόσμο, τόσο περισσότερο σκέφτεται την Αομάμι, εκείνο κορίτσι που είκοσι χρόνια πριν του κράτησε το χέρι. Θέλει να τη συναντήσει ξανά, να την ερωτευτεί αυτή τη φορά για τα καλά, αλλά πώς; Πού να τη βρει; Και αν τη βρει τελικά τι θα συμβεί;
     Αυτά και άλλα πολλά, σημαντικά κι ασήμαντα, συμβαίνουν στις χίλιες σχεδόν σελίδες αυτού του βιβλίου, που εκτός των άλλων προσπαθεί να ρίξει μια ενδελεχή ματιά στο φαινόμενο των αιρέσεων στην Ιαπωνία, κάτι στο οποίο θα λέγαμε ότι αποτυγχάνει. Σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο θέμα έκανε πολύ καλύτερη δουλειά ο νομπελίστας Κενζαμπούρο Όε στο Somersault (παρουσίαση εδώ). Μία ακόμη αδυναμία του βιβλίου είναι η φλυαρία του. Πού και πού ο συγγραφέας αρχίζει να μιλά και να μιλά και να μιλά και σταματημό δεν έχει. Και φυσικά δεν μπορούμε να παραλείψουμε τις επαναλήψεις. Κάποιος μπορεί να διαβάσει τον τίτλο του βιβλίου της Φούκα-Έρι, Air Chrysalis, σε μια σελίδα μέχρι και πέντε φορές, ενώ ο συγγραφέας συχνά πυκνά επαναλαμβάνει κάποιες προτάσεις ή ατάκες, σε μια προσπάθεια προφανώς να υπενθυμίσει στον αναγνώστη κάτι το οποίο διάβασε λίγες παραγράφους πιο πριν. Ποια είναι τα θετικά του 1Q84; Ο μύθος και οι πρωταγωνιστές του. Και οι τρεις ήρωες, με πρώτη και καλύτερη την Φούκα-Έρι θα χαραχτούν καλά στη μνήμη του αναγνώστη. Όχι μόνο για τα πείσματα, τα συναισθήματα και τις ιδιορρυθμίες τους, αλλά και για τον τρόπο που ζούνε και αντιλαμβάνονται τα πράγματα. Η Φούκα-Έρι θα έλεγα ότι είναι με διαφορά ο καλύτερος χαρακτήρας που δημιούργησε ποτέ η φαντασία και η γραφίδα του Μουρακάμι.
     Τελικό συμπέρασμα: Ένα καλογραμμένο βιβλίο που σίγουρα θα ικανοποιήσει τους φίλους του συγγραφέα, το οποίο όμως θα ήταν πολύ καλύτερο αν ήταν τουλάχιστον διακόσιες σελίδες πιο μικρό και απέφευγε τις επαναλήψεις. Για τις τελευταίες θα μπορούσε να πει κανείς ότι φταίνε οι δύο μεταφραστές του στα αγγλικά, αλλά δεν πιστεύω ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο, αφού όπως ο ίδιος ο συγγραφέας δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του, δούλεψε στενά μαζί τους για το τελικό αποτέλεσμα.
     Δεν συνηθίζω να δίνω βαθμολογίες στα βιβλία, αλλά αυτή τη φορά θα το κάνω: 7/10.